Czy szkoda górnicza może się przedawnić?

W przypadku roszczeń o naprawę szkód górniczych obowiązuje określony termin przedawnienia. Zgodnie z art. 149 ustawy Prawo Geologiczne i Górnicze roszczenia w sprawach o odszkodowanie za szkody spowodowane działalnością zakładów górniczych przedawniają się z upływem 5 lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie. Po przekroczeniu tego terminu dochodzenie swoich praw w tym zakresie jest bardzo trudne.

Obowiązująca obecnie ustawa Prawo Geologiczne i Górnicze weszła w życie 1 stycznia 2012 r. To właśnie w niej ustalono termin przedawnienia roszczeń o naprawę szkód górniczych, który, zgodnie z art. 149 ww. ustawy, wynosi 5 lat.

Przed 2012 r. zastosowanie miały przepisy Kodeksu cywilnego, które wyznaczały trzyletni termin przedawnienia roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym. Jednocześnie zgodnie z art. 442 Kodeksu cywilnego czas, który upłynął od momentu zdarzenia powodującego szkodę, nie może być dłuższy niż 10 lat. W przypadku szkód, które wystąpiły przed 2012 r., należy stosować przepisy poprzednio obowiązującej ustawy Prawo Geologiczne i Górnicze*.

W terminie do 5 lat od momentu dowiedzenia się o szkodzie poszkodowany ma prawo ubiegać się o odszkodowanie spowodowane szkodą wynikającą z działalności zakładu górniczego. W przypadku najłatwiej zauważalnych szkód, jak np. pęknięcia na ścianach czy odspojenia płytek, poszkodowany jest w stanie stosunkowo szybko zidentyfikować niestandardowe naprężenia i podjąć stosowne działania. 

Jednak nie wszystkie szkody wynikające z ruchu zakładu górniczego przybierają postać łatwą do jednoznacznego rozpoznania. Większość z nich ma charakter stopniowy, gdyż procesy geologiczne trwają latami. Początkowe objawy np. wychylanie się budynku, chociaż obiektywnie występują, mogą być niezauważone przez poszkodowanego. Może zaistnieć sytuacja, w której poszkodowany, zgłaszając tego rodzaju sprawę do sądu, spotka się z zarzutem kopalni o przedawnieniu. Jednocześnie każde roszczenie jest analizowane indywidualnie, a w przypadku wytoczenia procesu sąd dokładnie bada okoliczności zaistniałej szkody. Zarzut ze strony kopalni o przedawnieniu szkody górniczej w uzasadnionych przypadkach może zostać uznany przez sąd za nadużycie prawa podmiotowego**.

Aby sąd uznał zarzut o przedawnieniu szkody górniczej za nadużycie prawa podmiotowego, muszą wystąpić określone przesłanki, do których należą m.in.:

• celowe opóźnianie przez przedsiębiorcę górniczego procedury ugodowej z zamiarem wywoływania u poszkodowanych wrażenia, że szkoda zostanie naprawiona bez konieczności kierowania pozwu do sądu,
• wyjątkowa sytuacja pokrzywdzonych i szczególna postać uszczerbku,
• niewystarczający poziom wiedzy poszkodowanych na temat eksploatacji górniczej i ograniczone możliwości dochodzenia roszczeń odszkodowawczych,
• związek roszczenia z ryzykiem utraty domu mieszkalnego,
• uwzględniony zostanie również czas, jaki upłynął od momentu przedawnienia roszczenia.

Przypisy:
* Wyrok Sądu Najwyższego z dn. 24 stycznia 2014 r., sygn. akt: V CSK 93/13,
** Wyrok Sądu Najwyższego z dn. 08 maja 2014 r., V CSK 370/13