- Szczegóły
WSTRZĄSY I TĄPNIĘCIA GÓRNICZE A POWSTAWANIE SZKÓD GÓRNICZYCH
Wstrząs górniczy to gwałtowne rozładowanie naprężeń w skorupie ziemskiej połączone z ruchem warstw skalnych i związane z działalnością człowieka w litosferze. Tąpnięcie to z kolei wyrzucenie materiału skalnego do wyrobiska górniczego lub zniszczenie jego obudowy wywołane gwałtownym rozładowaniem energii potencjalnej sprężystości skał. Zaliczane jest do zagrożeń naturalnych w górnictwie. Błędnie utożsamiane z każdym wstrząsem pochodzenia górniczego. Niemniej, każde z tych zjawisk może tak samo negatywnie oddziaływać na powierzchnię oraz znajdujące się tam grunty i budynki.
Ze względu na wpływ na powierzchnię wyróżnia się następujące typy wstrząsów górniczych:
DLACZEGO ZIEMIA NA ŚLĄSKU SIĘ TRZĘSIE?
Główne czynniki warunkujące rozwój wstrząsów to:
Wstrząsy górnicze powiązane z eksploatacją górniczą mogą występować tak długo, jak będzie trwała eksploatacja, natomiast ich częstotliwość to zjawisko losowe.
WPŁYW WSTRZĄSÓW NA POWIERZCHNIĘ
Szkody górnicze występują najczęściej w obrębie elementów wykończenia i wyposażenia budynków. Są to głównie zarysowania, spękania i odspojenia tynków ściennych i sufitowych, pęknięcia ścianek działowych, spękania i wypiętrzenia posadzek, spękania i odspojenia okładzin ceramicznych, deformacje stolarki okiennej i drzwiowej. Zarysowaniom fundamentów i ścian piwnic towarzyszy zwykle uszkodzenie warstw izolacyjnych i w konsekwencji zawilgocenie ścian.
Pojawiają się również uszkodzenia pokrycia dachowego, jak i odwrotne spadki rynien co prowadzi do niewłaściwego odwodnienia dachu. Dochodzi do spękania kominów i defektów instalacji, w tym zwłaszcza niebezpieczne dla mieszkańców budynku uszkodzenie instalacji gazowej. Oprócz tego uszkodzeniu mogą ulec elementy inne infrastruktury takie jak np. instalacja wodno-kanalizacyjna.
Zupełnie inna kwestia to uciążliwość drgań budynków dla ludzi. Najczęściej poziom drgań dopuszczalnych ze względu na ich szkodliwość dla konstrukcji budynku jest wyższy od granicy komfortu użytkowania pomieszczeń przez ludzi. W szczególnych wypadkach już przy niskim poziomie drgań użytkowanie budynku zgodnie z jego przeznaczeniem jest utrudnione albo wręcz niemożliwe, tak jak np. w przypadku sal operacyjnych w szpitalach.
- wstrząsy energetycznie słabe, nieistotne w aspekcie oddziaływania na powierzchnię,
- wstrząsy wysokoenergetyczne, przekraczające ustalony poziom energetyczny (dla Górnośląskiego Zagłębia Węglowego najczęściej przyjmuje się wartość 105 J);
- drgania nieodczuwalne przez budynek,
- drgania odczuwalne, lecz nieszkodliwe dla konstrukcji (przyspieszone zużycie budynku, nieliczne rysy w wyprawach i tynkach)
- drgania szkodliwe, osłabiające konstrukcje i zmniejszające nośność budynku (spękania i zarysowania, odpadanie wypraw i tynków).
DLACZEGO ZIEMIA NA ŚLĄSKU SIĘ TRZĘSIE?
Główne czynniki warunkujące rozwój wstrząsów to:
- głębokość eksploatacji (obecnie w śląskich kopalniach wynosi ona średnio ok. 700 m i więcej),
- występowanie grubych i wytrzymałych warstw skalnych, które wskutek podbierania stają się warstwami wstrząsogennymi,
- tektonika złoża,
- lokalne warunki naprężeniowe kształtowane przez działalność górniczą.
Wstrząsy górnicze powiązane z eksploatacją górniczą mogą występować tak długo, jak będzie trwała eksploatacja, natomiast ich częstotliwość to zjawisko losowe.
WPŁYW WSTRZĄSÓW NA POWIERZCHNIĘ
Szkody górnicze występują najczęściej w obrębie elementów wykończenia i wyposażenia budynków. Są to głównie zarysowania, spękania i odspojenia tynków ściennych i sufitowych, pęknięcia ścianek działowych, spękania i wypiętrzenia posadzek, spękania i odspojenia okładzin ceramicznych, deformacje stolarki okiennej i drzwiowej. Zarysowaniom fundamentów i ścian piwnic towarzyszy zwykle uszkodzenie warstw izolacyjnych i w konsekwencji zawilgocenie ścian.
Pojawiają się również uszkodzenia pokrycia dachowego, jak i odwrotne spadki rynien co prowadzi do niewłaściwego odwodnienia dachu. Dochodzi do spękania kominów i defektów instalacji, w tym zwłaszcza niebezpieczne dla mieszkańców budynku uszkodzenie instalacji gazowej. Oprócz tego uszkodzeniu mogą ulec elementy inne infrastruktury takie jak np. instalacja wodno-kanalizacyjna.
Zupełnie inna kwestia to uciążliwość drgań budynków dla ludzi. Najczęściej poziom drgań dopuszczalnych ze względu na ich szkodliwość dla konstrukcji budynku jest wyższy od granicy komfortu użytkowania pomieszczeń przez ludzi. W szczególnych wypadkach już przy niskim poziomie drgań użytkowanie budynku zgodnie z jego przeznaczeniem jest utrudnione albo wręcz niemożliwe, tak jak np. w przypadku sal operacyjnych w szpitalach.
